Avokadoya artan talebin gölgesinde… Meksika’nın Ormansızlaşma Krizi

Meksika’nın Michoacan eyaletindeki Madero kasabasına yakın bir avokado bahçesinin altındaki kahverengi toprağa, sıcak bir temmuz öğleden sonrasında iki büyük sarı buldozer kazı yapıyordu.

Reuters tarafından kaydedilen drone görüntülerinde, Meksikalı çevre grubu Guardian Forestal ve videoyu inceleyen bir aktivist tarafından, toprağı kazanların su deposu inşa etmeye çalıştığı belirtiliyor. 

Meksika yasalarına göre, kaynak-yoğun avokado tarımı için su depolamak ve kullanmak üzere çevresel etki raporu ve izin alınması gerekiyor. Meksika’nın ulusal su otoritesi Conagua’dan alınan verilere göre, Madero’da yalnızca 42 su deposu ve kuyu izinli olarak kaydedilmiş. Ancak, Reuters’a konuşan iki aktivist, bölgede benzer yüzlerce su havuzunun bulunduğunu belirtiyor.

Üç yerel eyalet yetkilisi, “Michoacan’da kuraklıkla mücadele ederken, avokado üreticileri genellikle göletlerden veya topluluk havzalarından su almayı tercih ediyor, bu da bu su kaynaklarını endişe verici seviyelere düşürüyor” diyor.

Michoacan hükümeti yetkililerine göre, Amerika Birleşik Devletleri’nde artan talebi karşılamak için Meksika’da hızla genişleyen avokado üretim bölgesindeki yasa dışı uygulamalar, çevredeki ormanları yok etmek pahasına gerçekleşiyor.

Çevresel tahribat, ABD merkezli kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Organic Consumers Association’ın, liste dışı şirketlerden West Pak Avocado Inc ve bir diğer büyük avokado ithalatçısı Fresh Del Monte Produce Inc aleyhine dava açmasına neden oldu. Davalar, Meksika avokadolarının “sürdürülebilir” veya “sorumlu bir şekilde temin edilmiş” olarak etiketlenmesiyle ilgili.

Minnesota merkezli, gıda ve tarım şirketlerini pazarlama iddiaları nedeniyle birçok kez dava eden bu lobi grubu, açtığı davalardan birinde şu ifadeye yer verdi:
“West Pak’ın iddialarının aksine, avokadoları ne sorumlu bir şekilde temin edilmiştir ne de çevresel olarak sürdürülebilirdir.”

West Pak yorum yapmayı reddederken, Fresh Del Monte bu habere ilişkin sorulara yanıt vermedi.

Her ne kadar yetiştiriciler için kârlı bir sektör olsa da bu endüstri, organize suç gruplarının artan baskısı altında ve çevresel zararlarla ilgili suçlamalarla karşı karşıya.

Reuters, ABD merkezli bir sivil toplum kuruluşu olan Climate Rights International tarafından yapılan uydu görüntüsü analizine göre, 2015’ten sonra Madero’da yasadışı şekilde ormansızlaştırıldığı tespit edilen iki avokado bahçesini ziyaret etti.

Climate Rights International, bu iki bahçenin Meksika hükümeti nakliye kayıtlarına göre, en son Aralık ve Ocak aylarında West Pak’a avokado sattığını tespit etti. Temmuz ayında yapılan bir ziyarette, Reuters muhabirleri bahçelerden birinde bir su havuzu kazmakta olan tarım makinelerini gözlemledi.

Irvington, New York merkezli hukuk firması Richman Law and Policy aracılığıyla Organic Consumers Association’ın açtığı davalar, West Pak ve Fresh Del Monte’un, sürdürülebilir bir tedarik zinciri iddialarını içeren pazarlama ifadelerini kaldırmalarını talep eden bir mahkeme emri uygulanmasını istiyor. Davalarda, su kıtlığı, iklim değişikliği ve her yıl Michoacan’a göç eden nesli tükenmekte olan Kral Kelebekleri’nin sayısındaki düşüşe dikkat çekiliyor.

Organic Consumers Association, ayrıca mahkemeden iki avokado ithalatçısının Washington DC Tüketici Koruma Yasası’nı ihlal ettiğini ilan etmesini ve bu tür uygulamalara devam etmelerini yasaklamasını talep ediyor.

Avokado Talebi Patladı

ABD’ye yapılan avokado ihracatı, ABD ticaret verilerine göre, 2019’dan bu yana %48 oranında arttı. ABD piyasası, Meksika’nın toplam avokado ihracatının yaklaşık %80’ini oluşturuyor ve bu ticaret, geçen yıl 3 milyar dolar değerindeydi.

Şubat ayında, ABD’nin Meksika Büyükelçisi Ken Salazar, yasa dışı bahçelerden elde edilen avokadoların ABD pazarına girişinin engellenmesi gerektiğini söyledi. Ancak Washington ya da Meksika’dan bu konuda herhangi bir hükümet eylemi gerçekleşmedi.

Avokadoya yönelik aşırı ABD talebi, Meksika’da toplulukları ikiye bölüyor. Avokado, bir yandan ekonomik büyümenin itici gücü olurken, diğer yandan çevresel ve sosyal bir krizin tetikleyicisi olarak karşımıza çıkıyor.

“Keşke bilselerdi… ABD’de insanların yediği her avokadonun arkasında bir kan lekesi, bir ölü veya bir kayıp kişi var.”

Meksikalılar arasında “yeşil altın” olarak anılan avokado ticareti, üreticilerden haraç toplayan ve başkalarına karşı zorbalık yaparak insanları yerinden eden, yemyeşil kırsal alanları tahrip eden suç gruplarını cezbetti. Bu durum, Michoacan’da Reuters’a konuşan 10 yerel sakin tarafından dile getirildi.

Organic Consumers Association’ın dava dosyalarında alıntıladığı bulgulara göre, Climate Rights International, genişleyen avokado ticaretiyle bağlantılı 30’dan fazla tehdit veya sindirme eylemi belgelemiş; bu eylemler arasında dört kaçırma ve beş ölümcül silahlı saldırı bulunuyor.

Güvenliği nedeniyle isminin gizli kalmasını isteyen bir Madero çiftçisi, ormansızlaşmaya karşı çıktığı için kaçırıldığını söyledi. Çiftçi, “Keşke bilselerdi… ABD’de insanların yediği her avokadonun arkasında bir kan lekesi, bir ölü veya bir kayıp kişi var,” dedi.

Reuters, yerel sakinlerin ifadelerini veya Climate Rights International’ın bulgularını bağımsız olarak doğrulayamadı.

Guardian Forestal ve Climate Rights International verilerine göre, Michoacan ve komşu Jalisco eyaletinde son on yılda 70 bin dönüme kadar ormanlık alan avokado tarımı için tahrip edildi.

Bazı yerel sakinler, üreticilerin topluluk rezervuarlarını kurutmak için kurduğu yasa dışı su pompalarını yok ederek karşılık verdiklerini anlattı.

Michoacan’ın Purepecha yerli halkı için çalışan aktivist Claudia Alejandra Sanchez, “Hatta avokado bahçelerini yok etmeye bile gittiler,” diyor.

Climate Rights International, Meksika’nın avokado ticareti de dahil olmak üzere iklim değişikliğiyle bağlantılı insan hakları ihlallerini takip eden bir kuruluş olarak, geçen yıl nisan ve kasım aylarında West Pak, Fresh Del Monte ve diğer ABD’li ithalatçılar ile Whole Foods Market, Costco, Trader Joe’s ve Target gibi süpermarket zincirleriyle tedarik zincirleri hakkında iletişime geçtiğini açıkladı. Climate Rights International, Reuters ile bu yazışmaların kopyalarını paylaştı.

Buna rağmen, ithalatçılar ve ABD’li perakendeciler, Michoacan’daki yasa dışı şekilde ormansızlaştırılmış bahçelerden elde edilen avokadoları satmaya devam ediyor. Bu bilgi, Reuters’ın özel olarak incelediği Climate Rights International ve Guardian Forestal tarafından hazırlanan yeni bir raporda ortaya kondu.

Yeni verilere göre, Climate Rights International’ın ticaret kayıtlarını analiz etmesi sonucunda, West Pak, Fresh Del Monte ve diğer ithalatçıların tedarik zincirlerindeki ormansızlaştırma hakkında bilgilendirilmelerine rağmen yasa dışı bahçelerden avokado sevkiyatına devam ettiği belirlendi.

Climate Rights International’ın bulgularına göre, bu iki ithalatçının avokadoları ABD’deki süpermarket raflarına ulaştı. Bu şirketlerin çoğu, kamuya açık bir şekilde yerel yasalara uygun ve sürdürülebilir tedarik zincirleri izlemeyi taahhüt etmiş durumda.

Reuters, Meksika avokadolarını satan dokuz büyük ABD süpermarketine ve gıda zincirine, tedarik zincirlerinin yasa dışı ormansızlaşma ve şiddet içeren sömürüden nasıl arındırıldığını sordu.
Yalnızca Amazon’un Whole Foods Market’i yanıt verdi ve tedarikçileriyle “Fair Trade sertifikalı ve diğer sorumlu kaynaklı avokadoları önceliklendirmek” için aktif olarak çalıştıklarını belirtti.

Climate Rights International’ın kıdemli danışmanı Daniel Wilkinson, “Eğer bu şirketler sürdürülebilirlik taahhütlerinde ciddiyse, tedarik zincirlerini kolaylıkla temizleyebilir ve ormansızlaşmayı ve yerel topluluklara yönelik saldırıları teşvik eden ana nedeni büyük ölçüde azaltabilirler” diyor.

Dağları Ateşe Verdiler!

Meksika’da, ormanların tarım arazisine dönüştürülmesi için yasal izin gerekiyor ve Michoacan Çevre Sekreteri Alejandro Mendez, Michoacan’da neredeyse 30 yıldır bu tür izinler verilmediğini söylüyor.
Madero’nun çevre direktörü Savas Melchor Gomez, avokado bahçelerinin önünde durarak, “Sekiz ya da on yıl önce burası tamamen vahşi doğaydı” diyor ve ekliyor:“Dağları temizlemek ve genişlemeye devam etmek için ateşe verdiler ve bu böyle sürüp gidiyor.”

Michoacan yetkilileri, yaygın kaçak ağaç kesimiyle başa çıkmak için yasa dışı olarak ormansızlaştırılmış meyve bahçeleri hakkında halka açık bilgiler sunan bir çevrimiçi platform oluşturmayı planlıyor.
Yetkililer, bu ay içinde başlatmayı planladıkları platformun, yasal meyve bahçelerinden gelen avokadoları sertifikalandıracağını belirtiyor.

Michoacan Valisi Alfredo Ramirez, platformun, yabancı hükümetlerin ve şirketlerin yasa dışı ormansızlaştırılmış alanlardan gelen avokadoların nereye gittiğini görmeleri sağlanarak şeffaflığın artırılması gerektiğini söylüyor.
Ramirez bir röportajında “Şimdiye kadar bu meseleyle ilgili hiçbir büyük süpermarket bize yaklaşmadı… Bu şirketlerin sorumluluk alma konusunda niyetleri olduğunu da görmüyoruz” diyor.

Reuters’a konuşan aktivistler, yerel yetkililer ve araştırmacılar, Michoacan’daki yasa dışı meyve bahçelerinin gerçek sayısının muhtemelen binlerce olduğunu tahmin ediyor.

Haber: Cassandra Garrison – Reuters

Fotoğraflar: Quetzalli Nicte-Ha – Reuters

Çeviri: Özlem Gürtunca