Etiket Hafiyesi: Renklendiriciler

Market raflarındaki parlak renkli ürünler göz alıcı ve iştah açıcı görünebilir; ama o canlı renklerin arkasında ne saklı? Yapay renklendiriciler, çocukların davranışlarını etkileyebilir, bağırsak sağlığını zorlayabilir ve uzun vadede sağlık riskleri oluşturabilir.

Hazırlayan: Gülnakış Demiren (Gönüllü İletişim Ekibi)

İllustrasyon: Neval Ergün (Gönüllü İletişim Ekibi)

Gıdalara eklenen renklendiriciler, ürünleri daha taze, iştah açıcı ve cezbedici göstermek için kullanılıyor. 

Özellikle işlenmiş gıdalarda üretim sırasında ısıl işlem, oksidasyon veya depolama gibi nedenlerle doğal rengin solması, üreticileri renklendirici eklemeye yönlendiriyor. Böylece ürün, daha taze ve doğal algısı yaratıyor.

Renklendiriciler ayrıca; ürünler arasında renk standardı sağlamak, tüketiciye marka rengi, görsel kimlik kazandırmak, bazı durumlarda eksik ya da düşük kaliteli ham maddeyi maskelemek için de kullanılıyor. Örneğin portakal aromalı bir içecekte, gerçekte çok az portakal içeriyor olsa bile “doğal ve taze” algısı yaratmak için parlak turuncu renk kullanılıyor.

Tartrazin (E102) ve Sunset Yellow (E110) gibi azo boyalar, çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtilerini artırabiliyor. Red No. 3 (Erythrosine) adlı boya, tiroid tümör riski nedeniyle 2025 itibarıyla ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından yasaklandı. Titanyum dioksit (E171), genotoksisite (DNA hasarı potansiyeli) nedeniyle EFSA tarafından gıdalarda güvenli kabul edilmiyor.

Uzun dönemli çalışmalar, yapay renklendirici tüketiminin bağırsak mikrobiyotasını ve inflamasyonu da etkileyebileceğini gösteriyor.

Bitkisel kaynaklı renk vericiler — örneğin pancar tozu (betanin), zerdeçal (kurkumin), spirulina (fikosiyanin) ve mor havuç antosiyaninleri — hem daha güvenli hem de antioksidan özellikler taşıyor.

Etiketlerde “E102, E110, E124, E171” gibi kodlar görüyorsan yapay renklendiriciler içeriyor demektir.

Ne yapabiliriz?

• Ne kadar “canlı” görünüyorsa, o kadar dikkatli oku.
• Doğal renklendiricili ürünleri tercih et: pancar, zerdeçal, spirulina, mor havuç gibi.

Kaynaklar

EFSA (2021). Safety assessment of titanium dioxide (E171) as a food additive. EFSA Journal, 19(5): 6585.

FDA (2024). FDA removes authorization for use of Red No. 3 in foods.

Dönmez, N. (2016). Gıda katkı maddelerinin insan sağlığı üzerindeki etkileri. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Dergisi.

Tarım ve Orman Bakanlığı, Gıda Katkı Maddeleri Bilgilendirme Rehberi, 2024.