Artýk hepimiz biliyoruz: “Organik atýk” tabir edilen bað-bahçe ve mutfak atýklarý, çöpe atýldýklarýnda ciddi boyutta çevre felaketine sebep oluyorlar: Sularý ve topraðý zehirliyor, geniþ doðal alanlarý kaplýyor ve küresel iklim deðiþikliðinin önemli bir sebebi olan metan gazý salýyorlar. Oysa, bu tip “organik atýk”larý kompost gübresine dönüþtürmek, böylece hem doðayý koruyup hem de topraðý bereketlendirmek mümkün. Pek çok ülke, farklý sistemler ve farklý büyüklükteki tesislerde bunu yapýyor. Türkiye’de ise yasal mevzuat var ama altyapý ve uygulama yeterince yaygýn deðil*.
Balkonda, bahçede nasýl kompost yapýlacaðýný yýllardýr anlatýyoruz zaten. “Türkiye Çöpünü Dönüþtürüyor” projesiyle ise amacýmýz, ülkemizde büyük ölçekli kompost üretimi için gereken bilgi ve tecrübe aktarýmýný saðlamak, bunun için bakanlýklardan belediyelere, pek çok kamu kuruluþlarýyla birlikte hareket etmek.
Yapacaklarýmýzý özetlemek gerekirse; ilk önce Türkiye’deki belediyelerin kompost konusunda durduklarý yeri ortaya çýkarmak üzere bir durum ve ihtiyaç analizi yapacaðýz. Bu ihtiyaç analizi doðrultusunda AB’de kompost konusunda öne çýkan iyi uygulama örnekleri belirleyecek ve bu örnekleri yerinde incelemek amacýyla, belediye temsilcileri ile birlikte Avrupa’nýn 3 þehrine saha ziyaretleri yapacaðýz. Yerel yönetimlere yönelik bir kompost rehberi hazýrlayacak ve son olarak Türkiye’de bir kompost konferansý düzenleyeceðiz.
Proje ortaðýmýz, konusunda Avrupa’nýn önde gelen kurumlarýndan biri olan Belçika merkezli Geri Dönüþüm ve Atýk Yönetimi için Þehirler ve Bölgeler Birliði (ACR+). ACR+ atýk azaltýmý ve atýk yönetimi konularýnda AB üyeleri ve Akdeniz ülkeleri ile çalýþýyor ve biyo-atýk ve kompost konusunda 11 yýldan fazla deneyimi var. 1100 belediyeyi temsil eden yerel ve bölgesel kurumlardan oluþan yaklaþýk 100 üyesi var.
“Türkiye Çöpünü Dönüþtürüyor” projesi, AB Sivil Toplum Diyalogu IV Çevre Hibe Programý tarafýndan fonlanmaktadýr.
*Neden çöple uðraþýyoruz?
*Araþtýrmalara göre, Ýstanbul’daki kentsel katý atýklarda, organik madde oraný %54.09 düzeyinde. Bunu %15.57 ile kaðýt/karton grubu takip ediyor. TÜÝK verilerine göre 2013 yýlýnda Türkiye’de metan salýmlarýnýn en büyük bölümü (%58’i) atýklarýn yok edilmesinden kaynaklanmýþ.
*TÜÝK verilerine göre, 2010 yýlýnda Türkiye’deki evsel atýklarýn %54’u düzenli çöp depolama sahalarýnda yok edilirken, %44’u çöplüklere boþaltýldý ve %2'si biyolojik arýtma veya baþka metotlarla bertaraf edildi. Bu sayýlar AB’dekilerden henüz çok uzak: 2009 yýlýnda AB ülkelerindeki kentsel atýklarýn %41,8’i ayrýþtýrýlarak toplandý ve %38,1 kontrollü katý atýk sahalarýna gönderildi. Kalan %20,1’lik kýsým ise yakýldý.
*Avrupa Çevre Ajansýna üye olan diðer ülkelerde, iþleyen kentsel katý atýk yönetiminin çevreye olan faydalarý, sera gazý salýmlarýný temel alan bir modele dayanarak hesaplanmakta. Ne yazýk ki bu model þu anda Türkiye’yi kapsamýyor. Türkiye’de katý atýk yönetimi, eksiklerine raðmen, yeni düzenlemeler sayesinde ve araþtýrmalarla desteklenerek iyileþtiriliyor.
*2010'da Türkiye’de toplanan kentsel katý atýk miktarý 25 milyon ton; bu rakam toplam kentsel katý atýklarýn %84'ünü oluþturuyor. Çöp depolama sahalarýna gönderilen katý atýklar, 2001 ve 2010 yýllarý arasýnda %5 oranýnda arttý. Avrupa Çevre Ajansý’na göre, düzenli çöp depolama sahalarýnýn sayýsý ise 2003’te 15 iken 2012’de 68 oldu.